ISO 13485 Sterilizasyon & Validasyon Pratik Kılavuz

ISO 13485 Sterilizasyon & Validasyon Pratik Kılavuz

ISO 13485 kapsamında sterilizasyon ve validasyon süreçleri, tıbbi cihazların güvenliği ve etkinliği için kritik bir gerekliliktir. Bu kılavuz, üreticilerin ve kalite yönetim ekiplerinin uygulamada sık karşılaştıkları adımları açıklığa kavuşturmayı amaçlamaktadır. Temizlik protokollerinden biyoburden kontrollerine, kalifikasyon adımlarından pazar sonrası gözetim veri akışına kadar bütünsel bir bakış açısı sunulmaktadır.

Sterilizasyon validasyonu yalnızca üretim hattının teknik parametrelerini değil, aynı zamanda izlenebilirlik, değişiklik kontrolü ve regülasyon otoriteleri ile olan iletişimi de kapsar. Bu nedenle, pratik adımların anlaşılması kadar, sürecin dokümantasyon ve denetim hazırlıklarının da doğru yapılması büyük önem taşır.

Temizlik/Doğrulama Protokolleri

ISO 13485 kapsamında temizlik validasyonu, ürün ve proses risklerine göre tanımlanmış, tekrarlanabilir ve kanıta dayalı bir yaklaşımla yürütülmelidir. Amaç; üretim, montaj veya yeniden işleme (reprocessing) adımlarından sonra cihaz üzerinde kalıntı (residuals), mikrobiyal yük (bioburden) ve pirojen/endotoksin seviyelerinin kabul kriterlerinin altında olduğunu göstermek ve bunu sürdürülebilir kılmaktır.:contentReference[oaicite:0]{index=0}

Kapsam ve Risk Temelli Planlama

Öncelikle ürün aileleri ve “worst-case” temsilcileri belirlenir: en karmaşık geometri, en dar lümen, en hassas materyal veya en zor temizlenen yüzey kombinasyonları seçilir. Proses adımları (kesim-yağlama, form verme, yüzey işlemi, ambalaj öncesi) ve potansiyel kalıntı kaynakları (yağ, parlatıcı, yapıştırıcı, deterjan, dezenfektan) haritalanır. Her kalıntı türü için sağlık ve performans riski değerlendirilir (toxicological risk, malzeme uyumu, kullanım senaryosu).

Numune Alma Stratejisi (Swab/Rinse/Flush)

Geometrik erişim ve yüzey enerjisine göre uygun teknik seçilir: Swab (sınırlı bölge, yüksek duyarlılık), Rinse (genel yıkama), Flush (lümen/içi boş komponent) ve gerektiğinde extractables toplama. Numune alanı (cm²) izlenebilir biçimde ölçülür ve raporlanır. Lokasyonlar, kir birikiminin en muhtemel olduğu kenar, kaynak, diş ve kör delik bölgelerini kapsayacak şekilde tanımlanır.

Analitik Metotlar ve Uygunluk

Hedef kalıntıya uygun doğrulanmış metotlar kullanılır: TOC (toplam organik karbon), HPLC/GC (spesifik kimyasal kalıntılar), gravimetri (toplam kalıntı), protein/hb testleri (yeniden kullanılabilir cihazlar), CFU sayımı (biyoburden), LAL (endotoksin). Metot duyarlılığı (LOQ/LOD), geri kazanım (recovery) ve matris etkisi değerlendirilir; pozitif/negatif kontroller ve saha körleri (field blank) uygulanır.

Kabul Kriterlerinin Tanımlanması

Kriterler; toksikolojik değerlendirme (PDE/MACO), cihaz kullanım yolu (invaziv/non-invaziv), temas süresi ve yüzey alanı dikkate alınarak belirlenir. Endotoksin limitleri cihaz tipine, biyoburden limitleri ise sterilizasyon öncesi süreç yeterliliğine göre tanımlanır. Deterjan ve dezenfektan kalıntıları için tedarikçi verileri, AET (Analytical Evaluation Threshold) ve kullanıcıya maruziyet hesapları birlikte ele alınır.

Örnekleme Planı ve İstatistik

Seri ve ürün ailelerine göre tabakalı örnekleme uygulanır. AQL tabanlı veya risk-temelli planlarla tekrar edilebilirlik güvence altına alınır. Minimum n, üretim varyasyonunu kapsayacak şekilde belirlenir; ilk doğrulamada daha yüksek n, periyodik yeniden doğrulamada (revalidation) istatistiksel güven korunur.

Deterjan/Dezenfektan Seçimi ve Validasyonu

Seçilen kimyasallar için malzeme uyumluluğu (korozyon, renk değişimi, çıplak metal/kaplama etkisi), etkinlik (mikrobiyal azaltım), kalıntı bırakmama ve durulanabilirlik gösterilir. Deterjan kalıntı limitleri, kullanım konsantrasyonu ve durulama senaryoları ile doğrulanır.

Proses Kontrolü ve Operatör Eğitimi

Standart iş talimatları; su kalitesi, sıcaklık/temas süreleri, mekanik ajitasyon/ultrasonik parametreler ve kurutma metotlarını içerir. Operatör yeterliliği periyodik olarak değerlendirilmeli ve sapmalar CAPA süreci ile yönetilmelidir.

Biyoburden ve Endotoksin Kontrolleri

Biyoburden (mikrobiyal yük) ve endotoksin düzeyleri, sterilizasyon validasyonunun başarısını doğrudan etkileyen kritik parametrelerdir. ISO 11737-1 ve ISO 11737-2 standartları biyoburden analizi ve sterilizasyon doz doğrulaması için yol gösterici olurken; endotoksin testleri ise özellikle invaziv tıbbi cihazlar için hayati öneme sahiptir.

Biyoburden Kontrolünün Amacı

Sterilizasyon öncesi cihaz üzerindeki canlı mikroorganizma yükünü belirlemek ve proseste öngörülen sterilizasyon dozunun yeterliliğini doğrulamaktır. Biyoburden kontrolleri aynı zamanda üretim ortamı ve proses hijyeninin de bir göstergesidir.

Biyoburden Analiz Metodolojisi

• Numune Alma: Randomize edilmiş örnekleme planı uygulanır. Yüzey swab, flush veya direct agar imprint teknikleri kullanılabilir.
• Çıkarım Yöntemi: Yıkama veya sarsma ile mikroorganizmalar yüzeyden ayrıştırılır ve besiyeri üzerine aktarılır.
• Kültürleme: Aerobik ve anaerobik koşullarda, farklı sıcaklıklarda inkübasyon yapılarak toplam koloni sayısı (CFU) hesaplanır.
• Kabul Kriteri: Ürün grubuna ve sterilizasyon yöntemine göre önceden belirlenen sınırların altında olmalıdır.

Endotoksin Kontrolleri

Endotoksinler, özellikle invaziv cihazlarda pirojenik reaksiyonlara yol açabilecek lipopolisakkarit kalıntılarıdır. Kontrol için LAL (Limulus Amebocyte Lysate) testleri uygulanır:

• Gel-Clot Metodu: Kalitatif sonuç verir, eşik değer kontrolü için uygundur.
• Kinetik-Türbidimetrik veya Kinetik-Kolorimetrik: Kantitatif sonuç sağlar, hassas limitlerde değerlendirme yapılabilir.
• Alternatif Yöntemler: Rekombinant Faktör C (rFC) testleri, hayvan kaynaklı ürünlerin azaltılması açısından giderek daha fazla tercih edilmektedir.

Kabul Kriterleri ve Limitler

Kabul kriterleri, cihazın kullanım tipine göre belirlenir. Örneğin;

• Parenteral cihazlar için: < 0,25 EU/mL veya < 20 EU/cihaz
• İmplantlar için: ISO 10993-11 ve farmakopelerle uyumlu limitler

Süreç Kontrolü

Rutin üretimde biyoburden ve endotoksin izleme programı oluşturulmalı; çevresel izleme, proses suyu kalitesi ve operatör hijyeni ile birlikte değerlendirilmelidir. Sapmalar CAPA süreçleriyle analiz edilmeli ve gerektiğinde yeniden validasyon tetiklenmelidir.

Kalifikasyon (IQ/OQ/PQ) Adımları

Sterilizasyon validasyonunun güvenilir şekilde belgelenebilmesi için ekipman ve proseslerin kalifikasyonu üç aşamada değerlendirilir: Installation Qualification (IQ), Operational Qualification (OQ) ve Performance Qualification (PQ). Bu adımlar, sterilizasyon sistemlerinin tasarım spesifikasyonlarına uygun kurulduğunu, istenen parametrelerde çalıştığını ve gerçek ürünlerle hedeflenen sonucu sağladığını gösterir.

Installation Qualification (IQ)

IQ aşamasında ekipmanın üretici dokümantasyonu doğrulanır ve kurulumun uygunluğu kanıtlanır:

• Cihazın doğru yere ve uygun altyapıya kurulduğunun belgelenmesi
• Tesis bağlantıları (elektrik, basınçlı hava, su, vakum vb.) kontrolü
• Üretici sertifikaları, kalibrasyon ve bakım kayıtlarının gözden geçirilmesi
• Tüm kritik parçaların (sensör, valf, yazılım) tanımlanması ve etiketlenmesi

Operational Qualification (OQ)

OQ, ekipmanın tasarlanan parametrelerde çalışıp çalışmadığını kanıtlar:

• Çalışma aralığındaki sıcaklık, basınç, nem ve zaman parametrelerinin test edilmesi
• Alarm ve emniyet sistemlerinin işlevselliğinin doğrulanması
• Tekrarlanabilirlik için en az üç ardışık döngünün aynı sonucu vermesi
• Yazılım ve veri kayıt sistemlerinin bütünlük testleri

Performance Qualification (PQ)

PQ aşaması, gerçek ürün yükleriyle sterilizasyonun hedeflenen SAL (Sterility Assurance Level) değerine ulaşıldığını gösterir:

• “Worst-case” yük konfigürasyonları ile test yapılması
• Biolojik indikatörler (BI) ve kimyasal indikatörlerle doğrulama
• Farklı ürün aileleri için en az üç başarılı döngünün belgelenmesi
• Ürün fonksiyonelliği ve malzeme uyumluluğunun test edilmesi

Yeniden Kalifikasyon

Proses parametrelerinde, ekipman konfigürasyonunda veya yazılım sürümünde değişiklik olduğunda yeniden IQ/OQ/PQ yapılmalıdır. Ayrıca yıllık ya da risk temelli periyodik kalifikasyon, düzenleyici otoriteler tarafından beklenir.

İzlenebilirlik ve UDI Eşlemesi

ISO 13485’in temel prensiplerinden biri ürünlerin tam izlenebilirlik altında yönetilmesidir. Bu kapsamda, sterilizasyon ve validasyon süreçlerinde kullanılan her cihaz, her parti ve her işlem kaydı benzersiz bir şekilde ürün kimliği ile ilişkilendirilmelidir. FDA’nın UDI (Unique Device Identification) sistemi ve Avrupa MDR/IVDR gereklilikleri, üreticilerin izlenebilirliği standart bir formatta sağlamasını zorunlu kılar.

UDI Yapısı

UDI, iki ana bileşenden oluşur:

• DI (Device Identifier): Ürün modelini ve üreticiye özgü referansı tanımlar.
• PI (Production Identifier): Seri numarası, lot numarası, üretim tarihi ve son kullanma tarihi gibi dinamik bilgileri içerir.

Bu yapı sayesinde her cihaz, üretimden hastaya kadar olan tüm yaşam döngüsünde tanımlanabilir hale gelir.

Sterilizasyon ve Validasyon ile UDI Bağlantısı

Sterilizasyon döngüleri, kullanılan ekipman, proses parametreleri ve biyolojik/kimyasal indikatör sonuçları UDI ile ilişkilendirilmelidir. Böylece belirli bir ürün grubunun hangi sterilizasyon parametreleri altında işlendiği, olası bir geri çağırma (recall) durumunda hızlıca izlenebilir.

Etiketleme ve Veri Tabanı

UDI barkodları veya DataMatrix kodları ürünün ambalajına basılır. Eş zamanlı olarak EUDAMED (AB için) veya GUDID (ABD için) veri tabanlarına kaydedilir. Bu kayıt, düzenleyici otoritelerin pazar sonrası izleme faaliyetlerini kolaylaştırır.

İç İzlenebilirlik Kayıtları

Üretici firmalar, ERP veya MES sistemlerinde UDI eşlemesini ürün ağaçları ve kalite kayıtları ile bütünleştirmelidir. Her sterilizasyon lotu için:

• Kullanılan cihaz ve ekipman bilgileri
• Proses parametreleri (sıcaklık, basınç, süre vb.)
• Validasyon sonuçları ve onaylayan kişi

kayıt altına alınmalı ve en az 10–15 yıl saklanmalıdır.

Değişiklik Kontrolü ve Yeniden Validasyon

ISO 13485 kapsamında kalite yönetim sistemlerinde değişiklik kontrolü, ürün güvenliği ve regülasyon uyumu açısından kritik bir mekanizmadır. Herhangi bir proses, ekipman, yazılım ya da hammadde değişikliği, ürün performansını ve sterilizasyon/validasyon sonuçlarını etkileyebilir. Bu nedenle değişikliklerin sistematik olarak değerlendirilmesi ve gerektiğinde yeniden validasyon yapılması zorunludur.

Değişiklik Kontrol Süreci

• Değişiklik Talebi (Change Request): Kaynağı tanımlanır (tedarikçi, mühendislik, proses iyileştirme, müşteri geri bildirimi).
• Etki Analizi: Değişikliğin ürün güvenliği, biyouyumluluk, sterilizasyon etkinliği ve regülasyon uyumu üzerindeki etkileri incelenir.
• Onay Mekanizması: Kalite güvence, regülasyon işleri ve üretim departmanlarından temsilciler tarafından değişiklik onaylanır.
• Uygulama ve İzleme: Onaylanan değişiklik hayata geçirilir, sonuçları dokümante edilir ve trend analiziyle izlenir.

Yeniden Validasyonu Tetikleyen Durumlar

• Sterilizasyon parametrelerinde (sıcaklık, süre, basınç) değişiklik
• Yeni hammadde veya tedarikçi kullanımı
• Ekipman veya yazılım güncellemeleri
• Proses akışında veya ürün tasarımında değişiklik
• İç denetim veya otorite denetiminde tespit edilen major uygunsuzluklar

Yeniden Validasyon Kapsamı

Yeniden validasyonun kapsamı değişiklikle orantılı olmalıdır. Örneğin, yalnızca yazılım güncellemesi yapılmışsa OQ testleri yeterli olabilir; ancak hammadde değişikliği söz konusuysa tam PQ çalışması gerekebilir.

Dokümantasyon ve İzlenebilirlik

Tüm değişiklikler için bir Change Control Formu oluşturulmalı ve ilgili risk değerlendirmeleri, validasyon planları ve sonuç raporlarıyla birlikte arşivlenmelidir. Bu belgeler, düzenleyici otoriteler ve müşteri denetimlerinde kritik kanıt niteliği taşır.

Tedarikçi Uygunsuzlukları Yönetimi

Tıbbi cihaz sektöründe tedarik zincirinin güvenilirliği, ürün kalitesinin ve hasta güvenliğinin doğrudan bir göstergesidir. ISO 13485’e göre üretici firmalar, yalnızca kendi proseslerini değil, aynı zamanda kritik malzeme ve hizmet tedarikçilerinin de kalite sistemlerini kontrol altında tutmalıdır. Bu nedenle tedarikçi uygunsuzluklarının yönetimi, etkin bir kalite yönetim sisteminin ayrılmaz parçasıdır.

Uygunsuzlukların Kaynakları

• Hammadde saflığı veya sertifika eksiklikleri
• Ambalaj materyallerinde kontaminasyon riski
• Sterilizasyon veya kalibrasyon hizmetlerinde standart dışı uygulamalar
• Gecikmeli teslimatlar ve lojistik problemler
• Tedarikçi proses değişikliklerinin bildirilmemesi

Değerlendirme ve Risk Sınıflandırması

Her uygunsuzluk, risk temelli yaklaşım ile değerlendirilmelidir. Kritik tıbbi cihaz bileşenlerinde görülen uygunsuzluklar “major” sınıfta değerlendirilirken, görsel kusurlar veya belgelerdeki küçük hatalar “minor” olarak sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırma, uygulanacak aksiyonun ölçeğini belirler.

Kök Neden Analizi ve CAPA

Tedarikçi kaynaklı her uygunsuzluk için kök neden analizi yapılmalı ve CAPA (Corrective and Preventive Action) süreci başlatılmalıdır. Gerekirse tedarikçi denetimleri sıklaştırılmalı veya geçici askıya alma uygulanmalıdır.

İzlenebilirlik ve Dokümantasyon

Tedarikçi uygunsuzlukları, Supplier Corrective Action Request (SCAR) formlarıyla belgelenir. Bu kayıtlar, ilgili ürün partisi ve UDI numaraları ile ilişkilendirilerek izlenebilirlik sağlanır. Ayrıca düzenleyici otorite denetimlerinde bu dokümantasyon kritik bir kanıt niteliği taşır.

Alternatif Tedarikçi Yönetimi

Kritik hammaddeler için alternatif tedarikçi planı bulunmalıdır. Böylece major bir uygunsuzluk veya tedarik kesintisi durumunda üretim sürekliliği korunabilir.

Klinik Değerlendirme Geri Beslemesi

Klinik değerlendirme, tıbbi cihazın güvenlik ve performansını klinik veriler ışığında doğrulamayı amaçlar. ISO 13485 ve MDR (Medical Device Regulation) gereklilikleri doğrultusunda klinik veriler yalnızca ürün lansmanı öncesinde değil, pazar sonrası gözetim

Klinik Veri Kaynakları

• Klinik araştırma sonuçları ve literatür taramaları
• Gerçek kullanım verileri (Real World Evidence – RWE)
• Hasta ve klinisyen geri bildirimleri
• Pazar sonrası advers olay raporları

Sterilizasyon ve Validasyon ile İlişkilendirme

Klinik kullanım sırasında tespit edilen olumsuzluklar (örneğin paket açıldığında nem veya steril bariyer hasarı) sterilizasyon validasyonunun yeniden değerlendirilmesini gerektirebilir. Ayrıca, klinik performans testlerinde gözlemlenen cihaz fonksiyon kayıpları malzeme uyumluluğu veya proses değişiklikleriyle ilişkilendirilebilir.

Geri Besleme Mekanizması

Klinik değerlendirme bulguları, kalite yönetim sistemi içinde aşağıdaki adımlarla geri beslenmelidir:

• Risk yönetim dosyalarının güncellenmesi
• Proses validasyon raporlarının revizyonu
• Gerekirse değişiklik kontrol prosedürünün tetiklenmesi
• Pazar sonrası gözetim planlarına entegre edilmesi

Dokümantasyon Gereklilikleri

Tüm klinik değerlendirme sonuçları, Clinical Evaluation Report (CER) dosyasında konsolide edilmelidir. Bu rapor, düzenleyici otoritelerin denetimlerinde cihazın klinik performansını doğrulayan ana kaynaktır.

Pazar Sonrası Gözetim Veri Akışı

Pazar sonrası gözetim (Post-Market Surveillance – PMS), ISO 13485 ve MDR/IVDR kapsamında tıbbi cihazların piyasaya sunulduktan sonraki performans ve güvenliğinin sürekli olarak izlenmesini zorunlu kılar. Bu sistem, olası risklerin erken tespitini, sürekli iyileştirme faaliyetlerini ve regülasyon uyumunun sürekliliğini sağlar.

Veri Kaynakları

• Şikayet kayıtları ve müşteri geri bildirimleri
• Advers olay raporları ve vigilance bildirimleri
• Klinik kullanım gözlemleri ve literatür taramaları
• Tedarikçi performans raporları
• İç denetim ve otorite denetim bulguları

Veri Akışının Yönetimi

Pazar sonrası veriler düzenli olarak toplanmalı, analiz edilmeli ve risk yönetim dosyalarıyla entegre edilmelidir. Şirketler bu amaçla bir PMS Planı ve sonuçları özetleyen PMS Raporu oluşturmalıdır. Yüksek risk sınıfındaki cihazlar için ise Periodic Safety Update Report (PSUR) hazırlanması gerekir.

Sterilizasyon ve Validasyona Etkisi

PMS bulguları, sterilizasyon ve validasyon süreçlerinin etkinliğini değerlendirmede kritik rol oynar. Örneğin, paket açıldığında steril bariyer bütünlüğü kaybı raporlanmışsa, ambalaj validasyonu gözden geçirilmelidir. Benzer şekilde, sahadan gelen endotoksin ile ilgili şikayetler, temizlik validasyonu veya biyoburden kontrol programlarının yeniden değerlendirilmesini tetikleyebilir.

Düzenleyici Raporlama

Otoriteler, PMS çıktılarının düzenli olarak raporlanmasını bekler. AB için EUDAMED sistemine, ABD için FDA MedWatch sistemine veri akışı sağlanmalıdır. Bu süreçler, şeffaflık ve hasta güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.

İç Denetim Dosyası Örneği

ISO 13485 kalite yönetim sisteminde iç denetimler, süreçlerin etkinliğini ve standarda uyumunu doğrulamak için düzenli aralıklarla gerçekleştirilir. Denetim bulgularının sistematik biçimde kaydedilmesi, uygunsuzlukların yönetimi ve sürekli iyileştirme faaliyetleri için kritik öneme sahiptir. Aşağıda tipik bir iç denetim dosyasında bulunması gereken temel bileşenler özetlenmiştir.

Denetim Planı

• Denetimin kapsamı (örn. sterilizasyon validasyonu, tedarikçi yönetimi)
• Denetim kriterleri (ISO 13485 maddeleri, şirket prosedürleri)
• Denetim tarihleri ve sıklığı
• Denetim ekibi ve roller

Açılış Toplantısı Tutanakları

Denetim öncesinde yapılan toplantıda amaç, kapsam, yöntem ve iletişim kanalları yazılı olarak kaydedilir.

Kontrol Listeleri

Denetçiler için süreç bazlı sorular içeren kontrol listeleri hazırlanır. Örneğin:

• Temizlik doğrulama kayıtları mevcut ve güncel mi?
• Biyoburden test sonuçları kabul kriterleri içinde mi?
• IQ/OQ/PQ raporları tam ve izlenebilir mi?
• Değişiklik kontrol prosedürleri uygulanıyor mu?

Uygunsuzluk Raporları

Her tespit edilen uygunsuzluk için bir Nonconformity Report (NCR) oluşturulur. Bu rapor; uygunsuzluğun tanımı, ciddiyet sınıflandırması, kök neden analizi ve önerilen aksiyonları içermelidir.

CAPA Kayıtları

Uygunsuzlukların kapatılması için başlatılan Corrective and Preventive Actions dosyalanır. Her CAPA’nın sorumlusu, tamamlanma tarihi ve etkinlik doğrulaması belgelenir.

Kapanış Toplantısı ve Sonuç

Denetim sonunda gerçekleştirilen toplantıda bulgular özetlenir, aksiyon planı paylaşılır ve yönetime rapor sunulur. Denetim raporu kalite yönetim sistemi arşivinde saklanır.

Yetkili Otorite Denetimi Hazırlığı

ISO 13485 sertifikasyonuna sahip tıbbi cihaz üreticileri, düzenleyici otoriteler (örneğin FDA, EMA veya ulusal sağlık bakanlıkları) tarafından planlı veya habersiz denetimlere tabi tutulur. Bu denetimlerde amaç, üreticinin kalite yönetim sisteminin etkinliğini, sterilizasyon ve validasyon süreçlerinin uygunluğunu ve hasta güvenliğinin sağlandığını doğrulamaktır.

Hazırlık Aşamaları

• Dokümantasyon Güncelliği: Tüm prosedürler, validasyon raporları, risk analizleri ve klinik değerlendirme dosyaları güncel tutulmalıdır.
• İzlenebilirlik: Her ürün için parti kayıtları, sterilizasyon döngü parametreleri ve UDI eşleşmeleri eksiksiz olmalıdır.
• Personel Hazırlığı: Denetim sırasında görev alacak ekip üyeleri, süreçleri doğru aktarabilecek şekilde bilgilendirilmelidir.
• Simülasyon Denetimler: İç denetimlerle otorite denetimlerinin provası yapılabilir, eksiklikler önceden giderilebilir.

Denetim Esnasında Dikkat Edilecekler

Denetçilerle şeffaf ve yapıcı iletişim esastır. Sorulara net, belgelerle desteklenmiş yanıtlar verilmelidir. Eksiklikler gizlenmemeli, varsa düzeltici faaliyet planı açıklanmalıdır.

Sık İncelenen Başlıklar

• Temizlik ve doğrulama protokollerinin etkinliği
• Biyoburden ve endotoksin test kayıtları
• IQ/OQ/PQ kalifikasyon raporları
• Değişiklik kontrol ve yeniden validasyon kayıtları
• Tedarikçi denetim raporları
• Pazar sonrası gözetim (PMS) ve klinik değerlendirme raporları

Denetim Sonrası

Denetim sonrası yayınlanan bulgular, major/minor uygunsuzluk olarak sınıflandırılır. Üretici, belirlenen süre içerisinde kök neden analizi yapmalı ve CAPA planlarını otoriteye sunmalıdır. Uygunsuzlukların zamanında kapatılması, üretim izinlerinin devamlılığı için kritik öneme sahiptir.